Jaka jest historia Porto? Jak to miasto rozwinęło się od małej wioski do stolicy wina i kultury północnej Portugalii? Przed wyjazdem i zwiedzaniem Porto warto zapoznać się z niezwykłą historią miasta Porto. Czy wiecie dlaczego czasami mówimy Porto, a czasami spotykamy się z określeniem Oporto? Przeczytajcie, jak ważna w historii Porto była rzeka Douro lub jak na rozwój Porto miasta wpłynęło sąsiednie miasto Vila Nova de Gaia.

Zapraszamy do zapoznania się z historią Porto i całej północnej Portugalii. Znajdziecie tutaj najważniejsze fakty i daty związane z Porto, jego historią i rozwojem. Opis najważniejszych wydarzeń w skali czasowej, znamienitych postaci, które na zawsze zapisały się na kartach dziejów Porto oraz architektury, która stanowi dziś jedne z najciekawszych atrakcji turystycznych miasta.

Historia Porto – początek miasta i czasy najdawniejsze

Historia czasów najdawniejszych Porto sięga jeszcze czasów rzymskich datowanych na I wiek p.n.e. a niektóre wykopaliska archeologicznego pokazują pozostałości z czasów celtyckich. Za czasów rzymskich miasto pełniło ważną rolę, jako ośrodek handlowy między Bragą i Lizboną. A skąd pochodzi nazwa Porto? W tych czasach miasto było znane, jako Cale lub Portus Cale (co znaczy tyle dosłownie co port Cale) i było zlokalizowane po dwóch stronach rzeki Douro.

Między rokiem 410 i 584 naszej ery region ten został podbity przez plemiona germańskich – m.in. Swebów (Swewów), którzy stolicą tego regionu utworzyli miasto Braga. Po Swebach region zostaje przejęty przez Wizygotów. To właśnie za ich czasów (od 584 r n.e.) przyjęła się nazwa Portucale. W 711 roku Półwysep Iberyjski zostaje najechany przez Maurów, czyli plemiona mułzumańskie wywodzące się od Arabów, jak i Berberów. W 716 roku obecne Porto zostało poważnie znieszczone przez Abd al-Aziz ibn Musa. Za czasów Maurów miasto nosiło nazwę Burtughal. W 868 roku Vímara Peres, którego pomnik zobaczyć można obok Katedry Se, a który był wasalem króla Alfonso III, króla Asturii, Leonu i Galicii zostaje wysłany, aby odbić e tereny z rąk Maurów. W tym samym roku Vímara Peres ustanawia Condado de Portucale rozciągające się od rzeki Douro na północ.

Osoby zainteresowane bliższym poznaniem najstarszych dziejów Porto mogą odwiedzić:

• Stanowisko archeologiczne na Rua de D. Hugo 5 (Casa da Rua de D. Hugo 5) – miejsce, które pokazuje fragment wykopalisk archeologicznych ukazujących czasy od Iv-III w p.n.e. do chwili obecnej.
• Dom Henryka Żeglarza (Casa do Infante), w którym można zobaczyć mozaiki rzymskie z IV wieku.

Historia Porto – czasy średniowiecza i początku Portugalii

W 1093 roku hrabina Teresa – córka Alfonsa VI Mężnego, króla Kastylii i Leonu i Ximeny Moniz, poślubiła Henryka Burgundzkiego wnosząc Księstwo Portugalia (Condado de Portucale) w posagu, a dało to podwaliny pod początki niepodległego kraju Portugalia. Syn hrabiny Teresy – Afonso Henriques (po polsku Alfons I Zdobywca) stał się pierwszym królem Portugalii kontynuując odbijanie tych terenów z rąk Maurów. W 1113 roku miasto zostaje przekazane biskupowi Hugo, który przewodził tutejszej diecezji. To właśnie za czasów biskupa Hugo miasto zaczyna się intensywnie rozwijać oraz rozrstać ze wzgórza katedralnego w kierunku rzeki Douro (dzielnica Ribeira).

W XIII wieku w Porto coraz bardziej rozwija się handel – m.in. suszony owocami oraz oliwkami. Na pierwszym miejscu jednak cały czas jest wino produkowane w dolinie rzeki Douro. Rozwija się handel z różnymi ośrodkami handlowymi w całej Europie. W tym wieku w Porto osiedlają się również Klasztory św. Franciszka (1233) i św. Dominika (1238). Miasto rozwija się również coraz bardziej w kierunku zachodnim.

Warto poznać:

• Kościół św. Franciszka i poznać nie tylko jego bogatą historię, ale również zobaczyć wspaniałe wnętrze.
• Przejść się uliczkami dzielnicy Ribeira, aż do Nadbrzeża Ribeira i dać się zgubić sobie w labiryncie wąskich ciasnych, niezwykle malowniczych zaułków.

W 1387 roku król Portugalii Jan I (João I de Portugal) poślubił właśnie w Porto angielską księżniczkę Filipę Lancaster (Filipa de Lencastre). Z tego małżeństwa w 1394 roku w Porto narodził się słynny Henryk Żeglarz (Infante D. Henrique). Król Jan I i jego żona Filipa są przedstawieni na panelach azulejos na stacji kolejowej Sao Bento. W XIV wieku król Alfonso IV (Afonso IV de Portugal) rozpoczął budowę kolejnych murów miejskich Porto, których budowa została zakończona przez króla Ferdynanda I (Fernando I de Portugal). Noszą ona nazwę Muralha Fernandina, a ich pozostałości można oglądać do dzisiaj w pobliżu Katedry Se. W 1386 roku król Jan I stworzył w Porto dzielnicę żydowską – tzw. judiaria, w której osiedlenie zostali Żydzi zamieszkujący ówczesne Porto.

Porto i jego historia: Dlaczego mieszkańców Porto nazywa się flakojadami?

W XV wieku życie Porto koncentrowało się głównie w obrębie murów miejskich Muralha Fernandina, które zamykały labirynt ulic i uliczek. W tym wieku w mieście rozwija się nie tylko handel, ale również przemysł związany z produkcją statków oraz organizacją pierwszych wypraw morskich. To właśnie z tym okresem jest też związana ciekawa historia, która sprawiła, że mieszkańców Porto czasami żartobliwi nazywa się „tripeiros„, co znaczy tyle co „flaczkojady”, „flakojady” itp. Dlaczego flakojady? Wszystko jest związane z wyprawą Henryka Żeglarza na podbój Ceuty w 1415 roku. Lokalna społeczność Porto przygotowywała wyprawę zaopatrując ją m.in. w całe mięso, które miała. Sobie mieszkańcy zostawili jedynie flaki. To właśnie wtedy miała się podobno narodzić jedna z najpopularniejszych regionalnych potraw, czyli po prostu flaczki, które w Porto przyrządzane są doskonale. Od tego czasu też mieszkańców Porto w całej Portugalii nazywa się żartobliwi flakojadami.

XVI wiek przynosi dalszy rozwój miasta. W 1521 roku z polecanie króla Manuela I powstała m.in. bardzo ważna ulica Rua de Santa Catarina das Flores, obecnie nazywana Rua das Flores. Porto staje się coraz piękniejsze. Powstają wtedy m.in. takie budowle, jak Kościół św. Klary (Convento de Santa Clara) lub Klasztor św. Benedykta (Mosteiro de São Bento da Vitória), na którym zobaczyć możemy tablicę, która upamiętnia wygnanie Żydów z miasta w 1496 roku.

Historia Porto: Barok, wino porto i dalszy rozwój miasta

Kolejny wiek przynosi Porto znaczny rozwój urbanistyczny. W mieście powstają znaczące budowle sakralne i świeckie utrzymane główne w stylu barokowym, które do dziś zachwycają swoją formą będąc często jednymi z najważniejszych zabytków Porto. W XVIII wieku wybudowano m.in. Wieżę i Kościół Kleryków (Igreja e a Torre dos Clérigos), przebudowano wnętrze Katedry Se (Sé Catedral), całkowicie zrekonstruowany został Pałac Biskupi (Paço Episcopal). Duży wpływ na te budowle miał najsłynniejszy barokowy architekt w Porto – pochodzący z Włoch Nicolau Nasoni, który przybył do Porto w 1725 roku. Jego dzieła na trwałe wpisały się już w krajobraz Porto, sprawiając, że żaden przewodnik turystyczny po Porto nie może nie wspomnieć Nicolau Nasoni.

W mieście powstają też wtedy różnego rodzaje fontanny i przebudowane zostają niektóre ulice i place (m.in. Praça da Ribeira, Rua do Souto, Rua das Flores). Duży wpływ na to miała powołana w 1763 roku w mieście Junta de Obras Públicas, która była odpowiedzialna na politykę urbanizacyjną w mieście. Przewodził jej João de Almada – jedna z bardziej znamienitych postaci w historii architektury Porto.

Od drugiej połowy XVIII wieku w Porto zaczęły również powstawać potężne gmachy w stylu neoklasycystycznym z angielskimi wpływami. Niektóre z nich do dzisiaj zachwycają każdego turystę odwiedzającego Porto – np. Pałac Giełdy (Palácio da Bolsa) lub ogromny gmach Szpitala św. Antoniego (Hospital de Santo António). W tym czasie rozpoczęła się również rozbiórka murów miejskich Muralha Fernandina.

Wspaniałe wnętrze Porto:

• Zdecydowanie warto zobaczyć wnętrze Pałacu Giełdy w Porto – szczególnie Sale Arabską, która zachwyca swoim wykonaniem i tysiącem detali.
• Osoby lubiące barokowo bogactwo niech koniecznie na swoją listę miejsc do zobaczenia w Porto wpiszą Kościół św. Franciszka, wnętrza Kościoła Kleryków oraz Kościoła św. Klary.

W mieście również rozwija się coraz bardziej handel winem Porto, a już w 1717 roku w Porto zaczęły powstać pierwsze angielskie przedsiębiorstwa związane z winem porto. Przyczynił się ku temu Traktat Methuen (Tratado de Methuen) podpisany między Anglią i Portugalią w 1703 roku.

Dzieje Porto i zarys historyczny: XIX wiek – burzliwy wiek

XIX wiek w Porto zapisał się, jako wiek burzliwych przemian i zwrotów historii, jak zresztą w całej Portugalii. Miało to również wpływa na architekturę miasta, jego obecny wygląd i świadomość mieszkańców. W 1809 roku francuskie oddziały Napoleona Bonaparte zdobyły miasto. Wtedy też w Porto miał miejsce straszny wypadek – 29 marca 1809 w nurtach rzeki Douro zginęło ponad 6000 osób uciekających przed Francuzami, kiedy to zawalił się most Ponte das Barcas. Do dziś tą tragedię upamiętnia mała tablica znajdują się pod słynnym Mostem Ludwika I (Ponte Dom Luís I). Francuzi zostali wypędzeni z Porto przez portugalskich i angielskich żołnierzy, którym dowodził Arthur Wellesley – angielski generał.

W Porto również rozpocząć się miała Rewolucja Liberalna w 1820 roku (Revolução Liberal). W latach 1832-33 przez 18 miesięcy Porto była pod oblężeniem wojsk miguelistów, było to tzw. Oblężenie Porto (Cerco do Porto), a w wojnie tej starło się dwóch braci. To właśnie wtedy wziął się przydomek miasta „Niezwyciężone miasto” (Cidade Invicta), gdyż miasto się nie poddało i skutecznie odpierało ataki armii króla Miguel I de Portugal.

W XIX wieku miasto również znacznie się zmienia pod względem architektonicznym. Powstają nowe targ – m.in. Mercado do Bolhão w 1837 roku, ogrody – Jardim da Cordoaria w 1866 roku, a także zainstalowany został pierwszy system oświetlenia gazowego w 1855 roku. Zwiększa się również populacja miasta na skutek migracji ze wsi do większych ośrodków miejskich i przemysłowych. Otwarty zostaje też Porto Leixões (Porto de Leixões), który z czasem stał się największym portem w północnej Portugalii.

W życiu miasta coraz ważniejszą rolę zaczyna odgrywać dzielnica Baixa, która zaczęła skupiać funkcje kulturalne, finansowe i administracyjne. Zachodzi również potrzeba budowy stałego połączenia z drugą stroną rzeki Douro. W 1843 roku powstaje Most Pênsil (Ponte Pênsil), a w 1886 roku powstaje Most Ludwika I (Ponte Dom Luís I). Wcześniej, w latach 1876-77 powstał Most Maria Pia (Ponte Maria Pia), który był pierwszym mostem kolejowym łączącym Porto z Vila Nova de Gaia. W 1991 roku most został zamknięty i zastąpiony przez Most św. Jana (Ponte de São João).

Historia Porto: Wiek XX, nowoczesność i Porto dzisiaj

Początek XX wieku przynosi w Portugalii proklamowanie republiki 5 października 1910 roku. Jednak Porto w 1919 roku ogłoszono stolicą Monarchii Północy (Monarquia do Norte) – krótkiego tworu politycznego (19.01.-13.02.1919), która sprzeciwiła się wprowadzeniu republiki. XX wieku przynosi Porto również dalszy rozwój miasta i jego przemysłu – m.in. przemysłu samochodowego, bankowego, farmaceutycznego, spożywczego.

Porto, czy Oporto?

Czytając o Porto w literaturze lub Internecie spotkać się czasami możemy z określeniem Oporto? Dlaczego? W języko portugalskim pisze się „o Porto”, a litera „o” jest w tym przypadku przedimkiem, który pojawia się przed rzeczownikiem. Skutkiem czego podczas wymowy można usłyszeć „Oporto„. Na skutek błędnej interpretacji przez wieki zaczęto również nazywać miasto Porto właśnie „Oporto”, jednak poprawna nazwa to tylko i wyłącznie „Porto”.

W centrum miasta zostaje otwarta stacja kolejowa Sao Bento (Estação Ferroviária de Porto – São Bento) w 1916 roku. Wcześniej, bo w 1911 roku otwarto Uniwersytet w Porto (Universidade do Porto). Miasto już wyraźnie wyrasta na drugie najważniejsze miasto całej Portugalii, tuż po Lizbonie. Powstają nowe drogi, dzielnice i tereny zurbanizowane. Wyraźnie w architekturze centrum Porto zapisał się architekt Marques da Silva, któremu Porto zawdzięcza wygląda takich budynków, jak m.in. Teatr Narodowy św. Jana (Teatro de São João).

Porto staje się stolicą północnej Portugalii i dystryktu Área Metropolitana do Porto, na który składa się 17 różnych miejscowości (Amarante, Baião, Felgueiras, Gondomar, Lousada, Maia, Marco de Canaveses, Matosinhos, Paços de Ferreira, Paredes, Penafiel, Porto, Póvoa de Varzim, Santo Tirso, Trofa, Valongo, Vila do Conde i Vila Nova de Gaia).

W 1996 roku centrum historyczne Porto wpisane zostało na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. W latach 2010, 2014 i 2017 Porto zostało wybrane Najlepszą Destynacją Turystyczną w Europie (The Best European Destination) przez Best European Destinations Agency.

Dziś Porto to miasto kosmopolityczne przyciągające inwestorów z całego świata. Przyciąga zarówno samych Portugalczyków, jak i turystów. Łączy w sobie funkcje mieszkalne, historyczne, kulturalne, przemysłowe, usługowe i turystyczne. Jest żywym organizmem, które zmieniając się cały czas, na trwale oddziałowuje na cały region północnej Portugalii, jak i cały kraj.